Meer aandacht voor seks door expertiseprogramma seksualiteit

Eten, drinken, werken, seks, vrije tijd en hobby. Wat er in dit rijtje niet thuishoort? Seks? Natuurlijk wel! Seks hoort bij het leven. Zoals al die andere dingen. Seks hoort ook bij het leven van mensen met een verstandelijke beperking. Vier jaar geleden werd bij ORO een traject in gang gezet om meer, gestructureerde aandacht aan seks te geven. Als de vier leden van het expertiseprogramma seksualiteit terugkijken, constateren ze dat er al veel stappen zijn gezet. Maar ook dat de weg nog lang is.

Monica Sondervan, Jolanda Vonk, Dianne Lammers en Anne Smeets-Jonkers. Samen vormen zij de voorhoede van het expertiseprogramma seksualiteit. Een programma dat aangeeft dat het ORO ernst is als het gaat om dit onderwerp. Jolanda en Monica, beiden GZ-psycholoog en gedragsdeskundige, kunnen gezien worden als de initiatoren. “Monica organiseerde vier jaar geleden een symposium over seks en intimiteit in de VG-sector”, vertelt Jolanda. “Dat initiatief is de basis geweest om het onderwerp breder onder de aandacht te krijgen. Waarom? Omdat seks nog te vaak alleen een gespreksonderwerp is als het gaat om grensoverschrijdend gedrag. Dan is het dus negatief, terwijl seks juist ook positief kan zijn.”

Leerplein

In 2016 werd een voorzichtige start gemaakt met een scholingsprogramma voor medewerkers. Gevolg was dat het onderwerp nadrukkelijker in beeld kwam, bij de begeleiders, maar bijvoorbeeld ook bij de gedragsdeskundigen. “We hebben veel werk”, stelt Dianne, die als consulent seksuele gezondheid in het team zit. “We worden steeds vaker gevraagd om advies en om mee te denken over vragen rondom seksualiteit. Je merkt dat er over het algemeen wat makkelijker over gepraat wordt. Verder gaat het Leerplein starten met gerichte trainingen voor cliënten en gaan we in het najaar voor de vierde keer starten met de basistraining ‘Seks op je netvlies’. Het is de bedoeling dat alle gedragsdeskundigen weet hebben van deze opleiding. Zij gaan daarnaast apart geschoold worden rondom verwijzing en vragen met betrekking tot diagnostiek en behandeling.”

Ontwikkelplan

Hoe mooi de ontwikkelingen ook zijn, duidelijk blijft dat seks toch ook vaak een ingewikkeld onderwerp is waar soms maar moeilijk over gepraat wordt. “Het zou eigenlijk een vast onderdeel moeten zijn van het ontwikkelplan”, vindt bewegingstherapeute Anne. “Niet om problemen te bespreken, maar ook om informatie te geven; in welke ontwikkelingsfase zit jij of zit je familielid, welke gevolgen op seksueel gebied heeft dat en hoe kunnen we dat zo begeleiden dat het iets positiefs wordt en blijft? Dat soort vragen.” Bovendien, zo stelt Jolanda, spelen er allerlei zaken die van invloed zijn of kunnen zijn op die seksuele ontwikkeling. Denk aan het gebruik van social media, maar bijvoorbeeld ook aan medicijngebruik. Het is goed om daar aandacht aan te besteden.”

Allemaal

Volgens de teamleden van het expertiseprogramma seksualiteit leven er op alle niveaus en op alle leeftijden vragen. Vragen die altijd gesteld mogen worden. “Bij een cliënt van twintig met een laag ontwikkelingsniveau kom je weer andere dingen tegen dan bij een autistische puber. Maar écht, allemaal maken ze een bepaalde seksuele ontwikkeling door. Een ontwikkeling die om aandacht en begeleiding vraagt. Dat geldt ook voor iemand die in de overgang komt. Die krijgt natuurlijk weer te maken met andere vragen.”

Lopen voorop

Informatie geven, het gesprek aangaan, een open communicatie in de teams en seks als onderwerp niet beperken tot iets wat negatief is. Uitdagingen genoeg! “Maar, we zijn al veel verder dan collega-organisaties waar dit onderwerp nog nauwelijks op de kaart staat”, besluit Jolanda. “We lopen best voorop, maar we zullen het onderwerp wel steeds en stevig op het netvlies moeten houden.”